Saga fyrirtækisins

Ísland var einungis með einn sæstreng CANTAT-3 tengdan landinu árið 2002 þegar fyrirtækið Farice hf var stofnað. Til vara voru gervihnattasambönd sem lá fyrir að réðu ekki lengur við þann gagnahraða sem landsmenn þurftu né fullnægðu kröfum um flutningsseinkun. CANTAT-3 fór í rekstur 1994 og var fyrsti og jafnframt síðasti atlantshafsstrengurinn sem notaði SDH tækni og var með rafmögnurum á leiðinni í stað ljósmagnara (erbium doped amplifiers using DWDM) sem eru nú allsráðandi og komu fram á sjónarsviðið 1998-1999. Sú aðferð er í grundvallatriðum enn notuð á sama hátt og var bylting sem gerði rafmagnara úrelta.

Síminn hafði hafið undirbúningsvinnu að nýjum sæstreng árið 2000 einir og sér. Í því skyni að fá fleiri hagsmunaaðila að verkefninu var PWC Consulting (PriceWaterHouseCoopers) fengið til að verkefnastýra undirbúningi. Hugmyndin var kynnt á almennum fundi þann 28. júní 2002 sem lauk með stofnun félagsins eins og áður sagði í nóvember 2002. Nýi strengurinn sem fékk nafnið FARICE-1 var lagður frá Seyðisfirði á Íslandi til Dunnet Bay í Skotlandi með aukagrein til Funningsfjarðar í Færeyjum (annað ljósleiðarapar af tveimur). Þetta var fyrsti sæstrengurinn sem var lagður frá Íslandi sem var meirihlutaeigu innlendra aðila þrátt fyrir að vera fjórði sæstrengurinn frá upphafi. FARICE-1 sæstrengurinn var formlega opnaður í janúar 2004. Upphafleg hönnun gerði ráð fyrir að þetta væri strengur með 2×360 Gb/s hámarksflutningsgetu. Upphafleg virkjuð bandvídd var 2x10Gb/s frá Íslandi til Dunnet Bay. Það má til gamans geta þess að notkunin árið 2016 þýðir að um 50% af upphaflegri flutningsgetu FARICE-1 væri virkjuð og seld flutningsgeta um 1/3 af heildargetunni. Miklar framfarir í ljósleiðaraendabúnaði síðan 2003 hafa hins vegar margfaldað getu FARICE-1 og lengt líftíma strengsins um mörg ár í viðbót. Strengur eins og FARICE-1 er hannaður til að lifa í 25 ár (e. engineering life time). Í upphafi voru afhendingarstaðir þjónustu annars vegar í Múlastöð Reykjavík (Suðurlandsbraut 28) og í Edinborg ( Sco-locate). Fyrstu samningar til íslenskra fjarskiptafélaga voru um 800 Mb/s í heildina árið 2004 sem árið 2020 þegar þetta er skrifað er eins og hraðasta heimilistenging. Árið 2005 var ákveðið að afhendingarstaður yrði í London en ekki Edinborg og var samið við fyrirtækið Telehouse um aðstöðu á Coriander Avenue.

Lengd FARICE-1 á beinni leið til Skotlands er 1205 km. Frá strengnum liggur 200 km leið til Færeyja og er unnt að tengjast honum í Þórshöfn. Framleiðandi er Pirelli en endabúnaður kom frá TYCO nú Subcom. Pirelli sameinaðist síðar meir Alcatel Submarine Networks (ASN) sem er leiðandi aðili í lagningu sæstrengja. Núverandi framleiðandi endabúnaðar er CIENA.

FARICE-1 hefur aldrei slitnað í sjó eða bilað þar. Þegar þetta er skrifað árið 2020 er 17 ára rekstrarsaga án slíkra áfalla merki um velheppnaða framkvæmd. CANTAT-3 slitnaði mörgum sinnum á 16 ára líftíma sínum til samanburðar. Þar sem viðgerðartími sæstrengja er talinn í vikum, lágmarki 3 vikum, skiptir þetta ákafalega miklu máli fyrir fjarskiptaöryggi Íslands.

Um svipað leiti og DANICE var lagður var Greenland Connect strengurinn lagður til Grænlands og þaðan til Kanada. Hann er í eigu Tele Greenland. DANICE strengurinn er einskonar framlenging á Greenland Connect til Evrópu og samnýta strengirnir sömu kapallendingarstöð við Landeyjasand. Talsvert minni umferð er um Greenland Connect til Norður-Ameríku frá Íslandi en um sæstrengina DANICE og FARICE-1 en hann styrkir fjarskiptaöryggi Íslands engu að síður. Bilanir hafa verið nokkrar í gegnum árin, lengsta útfall strengsins voru 8 mánuðir á árinu 2019. Sá hluti strengsins sem var milli Grænlands og Íslands bilaði og því engin umferð frá Grænlandi austur til Evrópu né frá Íslandi til Norður-Ameríku á meðan bilun varaði.

Farice vann að undirbúningi nýs sæstrengs til Írlands frá árinu 2019 og var hann lagður sumarið 2022 og var tekinn í almenna rekstur 1. mars 2023. Strengurinn liggur frá Þorlákshöfn til Galway á vesturströnd Írlands. Þaðan er hann framlengdur um 220 km til Dublin þar sem þjónustuafhending fer fram. Strengurinn er að fullu fjármagnaður af íslenska ríkinu á þann hátt að ríkissjóður eykur hlutafé í Farice ehf um 50 milljónir Evra. Með ÍRIS strengnum eykst fjarskiptaöryggi Íslands umtalsvert en við það að fara úr 2 strengjum í 3 strengi má sýna fram á að fjarskiptaöryggið eykst tífalt. Í framtíðinni er markmiðið að ávallt séu 3 virkir strengir tengdir til Evrópu til að öryggi fjarskipta sé fullnægjandi enda hangir virkni þjóðfélagsins mjög á því að útlandafjarskipti séu í lagi. Sambandsleysi við útlönd má líkja við hamfarir á stafrænni öld. ÍRIS verður með flutningsgetu uppá 132Tb/s og útbúinn 6 ljósleiðarapörum.

(ritað nóvember 2023).

Farice hefur hægt og bítandi styrkt vöruframboð sitt og endurbætt nethögun í því skyni að auka áreiðanleikann. Í upphafi veitti Farice þjónustu á Bretlandseyjum út frá Edinborg en ákvað árið 2006 að framlengja netið til London (Telehouse). Á fyrstu árum rekstrar kom í ljós að landleiðin í Skotlandi sem var framhald af FARICE-1 var langt frá því nægilega áreiðanleg og því var árið árið 2007 brugðið á það ráð að tvöfalda leiðina til London þ.e.a.s. landleiðirnar fóru ólíkar og aðgreindar leiðir til London. Sú breyting hefur hefur styrkt leiðina til London umtalsvert. Árið 2019 styrktust leiðir í Bretlandi enn meir þegar samið var nýjan birgja um leiðir ti London og eru fjórar mögulegar leiðir í boði og tvær aðskildar frá landtökustað og yfir nyrsta hluta Skotlands. Einnig var tekinn í notkun nýr afhendingarstaður í Slough fyrir utan London sem eykur afhendingaröryggið. Leiðir um sæstrenginn DANICE (2009) til Kaupmannahafnar og Amsterdam fara nú einnig um tvær aðskildar landleiðir. Farice hefur undanfarin ár einnig bætt við afhendingarstöðum sem bæði eykur áreiðanleika og styrkir vöruframboðið. Sem dæmi um nýja afhendingarstaði þjónustu á Íslandi má nefna Verne gagnaverið við Ásbrú og Thor-Advania gagnaverið Steinhellu Hafnarfirði. Erlendis hafa síðan bæst við afhendingarstaðir í Frankfurt, Amsterdam og Hamborg og í Slough vestur af London eins og áður sagði. Árið 2023 bættist við Dublin sem er afhendingarstaður fyrir ÍRIS sæstrenginn.

Farice hefur stutt dyggilega við uppbyggingu gagnaveraiðnaðarins á Íslandi. Uppbygging netsins og þjónustuframboð tekur tillit til þarfa þessa nýja iðnaðar. Segja má að upphafið hvað þetta varðar hafi verið árið 2010 þegar fyrirtækið Opera Software ASA ákvað að setja upp búnað í Thor gagnaverinu. Nú þegar þetta er ritað árið 2020 er þessi iðnaður farinn að skipta töluverðu máli í tekjumyndun Farice. Hann skapar atvinnu fyrir fjölda manns og er góð viðbót við raforkusölu á Íslandi sem var metin um 150 MW í byrjun árs 2020. Farice og orkufyrirtækin hafa þannig mikinn hag af hvort öðru og vinna þétt saman. Gagnaveraiðnaðurinn kemur íslenskum viðskiptavinum Farice einnig til góða því framlegð af þessari starfsemi auðveldar Farice að lækka verð á þjónustu sinni innanlands. Annar ávinningur er hin mikla bandvíddarþörf gagnaveranna sem leiðir til aukinna hagkvæmni í innkaupum. Ljóst er að meira en næg bandvídd er til staðar fyrir íslenska neytendur sem endurspeglast í vöruframboði íslenskra fjarskiptafyrirtækja.

Farice hóf starfsemi sína (2004) með því að bjóða SDH þjónustur, eins og STM-1 (155 Mbs) og STM-4 (622 Mb/s). Þessi þjónusta er enn í boði og verður einhver ár í viðbót. Fljótlega fór Farice að bjóða Ethernet þjónustu yfir SDH kerfið. SDH kerfið býður uppá svokallaða verndun þar sem sambönd eru send nýjar leiðir ef aðallaleið bilar. Næsta skref í framhaldi af SDH var að bjóða svokallaðar bylgjur en það er þjónusta sem kallast gjarnan DWDM (Dense Wavelength Division Multiplexing). Í fyrstu voru þetta 2,5G sambönd en síðar fóru stærstu viðskiptavinir að kaupa 10G sambönd. Fyrsta 10G DWDM sambandið var afhent árið 2009 til Nordunet fyrir íslenska rannsókna- og háskólanetið og endaði það samband í Kaupmannahöfn. 10G eða 10 Gigabitar á sekúndu var þá grunnsamband eða lágmarksstærð í sæstrengjunum og stærri landkerfum. Landkerfin á Íslandi og í Bretlandi voru uppfærð í 10G kerfi á árunum 2008-2009. Árið 2013 hófst uppfærsla á grunnkerfum Farice þegar innleiddar voru 100Gb/s bylgjur á sæstrengjum Farice sem einnig voru fluttar innanlands á því formi. Þetta var í samræmi við almenna tækniþróun erlendis og um leið jók þetta heildargetu kerfisins talsvert og þar með lengdi í líftíma sæstrengjanna út frá sjónarhóli flutningsgetu. Með þessu er einnig verið að segja að flutningsgetan er aukin í 100Gb/s skrefum í kerfum Farice og er hvert skref ákveðin fjárfesting. Landleiðir erlendis eru byggðar uppá 10G og 100G flutningi. 100G bylgjur Farice eru þannig bútaðar niður í 10x10G sambönd til áframhaldandi flutnings í flestum tilfellum. Árið 2019 fengu fyrstu viðskiptavinir afhendar síðan þjónustur með 100G sniði. Þessir viðskiptavinir eru erlendir aðilar í gagnverum.

Árið 2012 hóf Farice að bjóða Internet þjónustu fyrir stærri aðila. Á ensku nefnist þetta Internet Transit þjónusta eða umflutningur internet umferðar. Þetta er fyrir viðskiptavini sem hafa eigið AS númer og geta tengst um BGP. Notendur eru gagnaveraviðskiptavinir og fjarskipta- og netfyrirtæki á Íslandi. Þjónustan byggir á IP/MPLS búnaði frá Cisco. Árið 2020 var SDH kerfi Farice aflagt en engu að síður getur fyrirtækið veitt STM-1 og STM-4 sambönd í nýju kerfi frá NOKIA sem jafnframt er Ethernet flutningskefi. Á NOKIA kerfinu býður Farice svokölluð EPL (e. Ethernet Private Line) sambönd sem er hentug ef þörf er á lægri hraða en 10Gb/s og vörnum (e. protection). Einhverjir viðskiptavinir þurfa STM sambönd áfram þótt tæknin sé um 25 ára gömul og hefur Farice ákveðið að bjóða það meðan þörfin er enda oft um mikilvæg sambönd að ræða.

Tekjur Farice hafa þó ekki hækkað í samræmi við þessa magnaukningu og má segja að þær séu svona nokkuð stöðugar til lengri tíma litið þótt greina megi árlega aukningu síðustu árin eftir mögur ár 2010-2013. Aukning tekna kemur nú að mestu frá gagnaverum sem eru viðskiptavinir erlendis frá. Það er heilmikil áskorun fyrir Farice að geta annað aukinni bandvíddarþörf án þess að auka kostnað viðskiptavina. Sem dæmi má taka STM-1 (155 Mb/s) þjónustuna sem lækkaði um 96% frá 2004 til 2012. Einnig má reikna út að á milli 2004 og 2016 hefur Farice lækkað verð á STM-1 sambandi 62 falt. Nú orðið er STM-1 ekki lengur það viðmið sem notað er um einingaverð Farice. Það var hinsvegar svo lengi vel. Nú hefur 10G þjónustan tekið við og lækkun á einingaverðum helst nokkurn veginn í hendur við magnaukninguna, með öðrum orðum þá fá viðskiptavinir Farice sífellt meiri bandvídd fyrir nokkurn veginn sama gjald sem endurspeglast í þeirri staðreynd að hágæða sjónvarpsstreymi í 4K upplausn frá útlöndum er ekki vandamál fyrir heimanotendur með góða heimatengingu.

Allir útreikningar miða við verð í Evrum en það er sú mynt sem Farice gerir upp í og verðleggur þjónustu sína í að mestu en félagið er fjármagnað í Evrum og næstum öll aðföng eru í erlendri mynt, þá Evru í flestum tilfellum.